Պատմություն

Արցախյան շարժում

1988թ փետրվարի 20 սկսվեց Արցախյան շարժումը:Այդ շարժումը կառավարում էր Ղարաբաղի կոմիտեն,որի ղեկավարներն են եղել Վաչե Սարուխանյան,Իգր Մուրադյանը:Այնուհետև Ղարաբաղ կոմիտեի մեջ մտան Լևոն Տեր Պետրոսյանը,Աշոտ Մանուչարյանը,Վանո Սիրադեղյանը ,Համբարձում Գալստյանը,Վազգեն Մանուկյանը և ուրիշները:Նրանք ստեղծեցին նաև նոր կազմակերպութնուն ՀՀՇ. Հայոց համազգային շարժում 1989թ:Հենց սկզբից 1988 թվականից խորհրդային միության խեկավարությսւնը Գորբաչով-ի գլխավորությամբ հակահայկական դիրքորոշում ընդհունեց համարելով այդ շարժումը անարդար,որրակելով որպես ծայրահեխական:Հիշեցում 1921թ հուլիսի 25 Ստալինի ճնշման տակ Ղարաբաղը հանձնվեց Թուրքիային:Խորհրդային իշխանությունները և Ադբեջանի իշխանությունները կազմակերպեցին Բաքվից 25կմ հեռու գտնվող Սունգայի քաղաքում հայերի ջարդը,27 հայ դաժանորեն սպանվեց:

Համաշխարհային երկրորդ պատերազմ

Քառյակ միության երկրները հատկապես Գերմանիան ձգտում էր ռեվանշի հասնել: 1920ական թվականների վերջին և 30ական թվականի ընթացքում ձևավորվեց <<Բեռլին-Հռոմ-Տոկիո>> ռազմական դաշինքը: Իտալիայում իշխանություն անցել էին ֆաշիստները, որի գլուխն կանգնած էր Մուսիլոնին: Գերմանիայում իշխանություն անցավ նացիոնալ սոցիալիստներին ղեկավար`Ադոլֆ Հիտլերը , այս երկու պետությունները սկսեցին աստիճանաբար իրենց նվաճումները, սկսած 1937 թվականից: Գերմանիան գրավեց գրեթե ողջ Եվրոպան Իտալիայի հետ, բացի Անգլիայից: 1940թվականին Եվրոպայի ամենահզոր պետություններից մեկը` Ֆրանսիան հանձնվեց: Դրանից մեկ տարի առաջ 1939 թվականին սեպտեմբերի 1-ին հարձակվեց Լեհաստանի վրա: Օգոստոսի 23-ին Գերմանիան խորհրդային միության հետ կնքեց 10տարի չհարձակվելու պայմանագիր: 2 տարի անց 1941թվականին Հունիսի 22-ին Գերմանիան առանց պատերազմ հայտարարելու խախտելով չհարձակման պայմանագիրը հարձակվեց ԽՍՀՄ-ի վրա: Բարենցի ծովից մինչև սև ծով, ավելի քան 2000կմ. երկարությամբ, Գերմանիա զինված ուժերը մտան խորհրդային տարածք:

Դաս 1
Հայաստանի հանրապետություն 1918-20թթ.

1. Ինչ են հասկանում հանրապետություն ասելով:

Հանրապետությունը դա պետության ձև է, որը ստեղծվում է հանրության, մարդկանց կողմից ընտրությունների միջոցով: 

2. Հայ ժողովրդի պատմության մեջ քանի հանրապետություն է եղել:

3 հանրապետություն ենք ունեցել` Հ.Հ.1918-20թթ.,Հ.խորհրդային սոցիալիստական հանրապետություն 1920-1991, Հ. Հ.1991-առ այսօր:3. Երբ է առաջացել Հայաստանի առաջին հանրապետությունը և իշխանության ինչ մարմիններ են ստեղծվել:

1918թ. Մայիսի 28-ին Թիֆլիսում Հայոց ազգային խորհուրդը հայաստանը հռչակեց հանրապետություն: Ստեղծվեցին 3 իշխանության մարմիններ` օրենսդիր մարմին-հայաստանի խորհրդարան, գործադիր իշխանության մարմին-կառավարություն, դատական իշխանության մարմին-երդվյալն ատենակալների դատարան:

4. Երբ է ընդունվել լեզվի մասին և զինանշանի մասին օրենքները:

1919թ. Դեկտեմբերին ընդունվել է լեզվի մասին օրենքը, հեղինակն է եղել Լևոն Շանթը, իսկ 1920թ. Հուլիսին ընդունվել է զինանշանի օրենքը, հեղինակներն են եղել ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանը և նկարիչ Հակոբ Կոջոյանը:

Դաս 2

Հ.Հ. առաջին սոցիալ-տնտեսական դրությունը

1.1918թ. Վերջին հայաստանում սկսվեց սով:Սովյալների թիվը կես միլիոն էր:Հայաստանում կար 40000 որբ երեխա:Վեց ամսվա ընթացքում սովից և հիվանդությունից մահացան 180000 մարդ:Սովի պատճառներն են առաջին համաշխարհային պատերազմը, ցեղասպանությունը և Հիմնականում դրանք  ցեղասպանությունից փրկված երեխաներն էին:Այդ  որբերին օգնություն ցույց տվեց  ԱՄՆ-ի  կառավարությունը՝ մերձավոր արևելքի մերիկայի օգնության կոմիտեն:Սովից փրկելու նպատակով կատարվեց երկու քայլ,

1.Հացի արտադրության գործը արգելվեց և պետությունը սկսեց հաց թխելը:

2.ՀՀ- վարչապետ Հովհաննեսը մեկնեց ԱՄՆ և իր հետ բերեց, ցորեն,կաթի փոշի:

Կար 300000 գաղթական, որոնց ուղարկեցին լքյալ վայրեր, որտեղ մարդիկ չէին ապրում այնտեղ առաջ թուրքեր էին ապրել:

Առաջին աշխարհամարտ

Դաս 3.

Երբ է սկսվել և ավարտվել առաջին աշխարհամարտը,որոնք են առաջին աշխարհամարտի պատճառները:Առաջին աշխարհամարտը սկսվել է օգոստոսի 1-ին 1914թ. և ավարտվել  նոյեմբերի 11-ին 1918թ.:Պատճառներն են եղել՝ առևտրի խոչընդոտում,սպառազինություններ մրցավազք, միլիտարիզմը րինքնիշխանություն, ուժերի հավասարակշռությանխախտումը:Ինչ ռազմաքաղաքական խմբավորումների միջև է տեղիունեցել այս պատերազմը:Անտանտի կողմնակիցներն են՝ Ռուսաստանի կայսրության, Ֆրանսիայի, Բրիտանական կայսրությունը: Իսկ քառյակի մեջ են մտնում՝ Գերմանիան, Օսմանյան կայսրություն, Ավստրոհունգարիան և Բուլղարիան:Որքան հայ է մասնակցել այս պատերազմում:Կար 250 հազար հայ, 200 հազարը ռուսաստանի բանակում իսկ 50 հազարը ֆրանսիայի բանակում: Առաջին աշխարհամարտի տարիներին քանի հազարհայ կամավորական ջոկատներ են ստեղծվել, ովքեր ենեղել այդ ջոկատների հրամանատարները:

Հրամանատարները եղել են՝Անդրանիկը, ԴրաստամատԿանայանը, Հազասպ Սրվանձտյանը, Քեռին(ԱրշակԳաֆավյան), Գրիգոր Ավշարյանը, Հայկ Բժշկյանը ևՀովսեփ Արղությանը:

Կենսագրություն

Կոստան և Արմեն Զարյանների հուշատախտակը Երևանի Աբովյան փողոցում

Կոստան Զարյանը ծնվել է Շամախի քաղաքում։ Հայրը՝ Քրիստափոր Եղիզարովը, եղել է ցարական բանակի գեներալ։ 1890 թվականին՝ հոր մահվանից հետո, Եղիազարյանների ընտանիքը տեղափոխվել է Բաքու, որտեղ Կոստանն ընդունվել է ռուսական գիմնազիա։ Այնուհետև ավագ եղբայրը նրան տարել է Փարիզ, տեղավորելՍեն-Ժերմեն քոլեջում, որն ավարտելուց հետո Կոստան Զարյանն ապրել է Կովկասում և
մեկնել Բելգիա` ուսումը շարունակելու նպատակով։ Բելգիայում ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1910-1913թվականներին Զարյանն ապրել է Վենետիկում, որտեղ էլ Մխիթարյան միաբանների մոտ սովորել է հայերեն։ Մինչ այդ Զարյանն իր աշխատությունները գրել հրատարակել է տարբեր լեզուներով՝ իտալերեն, ֆրանսերեն և այլն։

Առաջին գիրքը՝ «Երեք երգերը» գրվել է իտալերեն (նույնը հայերեն լեզվով լույս է տեսել 1931 թվականին)։ Այդ պոեմների հիման վրա հետագայում կոմպոզիտոր Օտտորինո Ռեսպիգին ստեղծել է սիմֆոնիա։ Հռոմումմշակութային և գրական իր լայն գործունեության համար Մուսոլինին պետական թոշակ է առաջարկել, որից Կոստան Զարյանը հրաժարվել է։

1914 թվականին, երբ Պոլսում Հեթանոսական շարժմանն էին ներգրավված հայտնի մտավորականներ, ՊոլսումԿոստան Զարյանը Դանիել Վարուժանի, Հակոբ Օշականի, Գեղամ Բարսեղյանի և Ահարոն Տատուրյանի հետ միասին հիմնել է «Մեհեան» հանդեսը, որի առաջին համարը լույս է տեսել 1914 թվականի հունվարին։ Եղել է դաշնակահար Թագուհի Շահնազարյանի ամուսինը։Կոստան Զարյանը, Շիրվանզադեն և Հովհաննես Աբելյանը եղել են երեք քույրերի որդիներ։

Մահացել է Երևանում Դեկտեմբերի11, 1969թ. 84 տարեկանում:Աշխատել է ԲԱրձրավանք,Երեևանի պետական համալսարան,Բեյրութի ամերիկյան համալսարան և Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան:

Ցեղասպանություն գենոցիդ

Դաս 4

1.     Ինչ ենք հասկանում ցեղասպանություն ասելով

 

Մեկ ազգի կողմից, մեկ այլազգին ֆիզիկապես բնաջնջելըազգային պատկանելության ևկրոնի համար կոչվում էցեղասպանություն: Ընդունված էնաև ցեղասպանություն համարելերբ ազգայինփոքրամասնություններինկատմամբ կիրառվում է հոգևորմշակույթայինցեղասպանություն:






2.     Հայերի ցեղասպանությունը ժամանակագրական առումով քանի փուլիս է կազմված:

Կազմված է երեքժամանակագրական փուլերից:
Առաջին՝ 1894-1896թթ. Այդժամանակ բնաջնջվեց 300000հայ:Երկրորդ՝ 1909թ.ին այդժամանակ Կիլիկիայումցեղասպանության ենթարկվեց30000 հայ:Երրորդ՝ 1914թ. Հոկտեմբերիցմինչև 1923թ. Վերջ բնաջնջվեց 1000000 հայԵրեք փուլերի ընթացքում բնաջնջվեց 1800030 հայ:

3.    Որն էր պատճառը, որ օսմանյան կայսրությունում այդքան հայ կոտորեց:

Հայերի ցեղասպանության մեղքը ընկած է ոչ միայնօսմանյան կայսրության իշխանության վրա այլ նաևաշխարհի հզոր պետությունների վրա` ֆրանսիայի,մեծ բրիտանիայի, ռուսաստանի, ԱՄՆ, Իտալիայի: 1878թ. Հունիսի  1-ին Բեռլինում տեղի ունեցավմիջազգային վեհաժողով: Այդ ժողովի ժամանակստեղծվեց 61-րդ հոդվածը, որի համաձայնօսմանյան թուրքիայի իշխանություններըպարտավորվում են թուրքիայում ապրող քրիստոնյահայերի համար իրականացնել բարենորոգումներիծրագրեր (պաշտպանել հայերի կյանքը, գույքը, տունը, իրավունքները և այլն): Սակայնիրականում 61-րդ հոդվածը ստեղծվեց ոչ թե հայերին պաշտպանելու համար այլթուրքիայից շահ ստանալու համար: Այսպես Բեռլինի ժողովից հետո աշխարհի հզորպետությունները թուրքիայի առջև պահանջներ դրեցին հիմնականում տնտեսական շահստանալու համար:

1918թ.-ի Մայիսյան Հերոսամարտեր

Դաս 5.
1. Որոնք են մայիսյան հերոսամարտի պատճառները:

Օսմանյան Թուրքիան ցանկանում էր վերջնականապես բնաջնջել հայ ժողովրդին, քանի որ ցեղասպանությունից հետ շուրջ 2000000 հայ բնակվում էր արևելյան հայաստանում:

2. 1918թ.-ի մայիսյան հերոսամարտերը որոնք են եղել:

Առաջին հերոսամարտը տեղի է ունեցել Ջավախքում: 1918թ. մայիսի սկզբին: Այս հերոսամարտի ղեկավարներից է եղել Զորի Զորյանը: Ամենահայտնի կռիվը տեղի է ունեցել Սաթխա գյուղի մոտ: Հիշեցում Ջավախքը գտնվում է պատմական հայաստանի Գուգարք նահանգում: կարևոր ճակատամարտ, առաջինը Թալինի բերդի գրավումը, Մանուկի Մուշեղի գլխավորությամբ մայիսի 5-ին և Սառնաղբյուրի հերոսամարտն է եղել մայիսի 16-27: Երրորդ հերոսամարտը Սարդարապատի ճակատամարտն է եղել 1918-մայիսի 22-28 Դանիել Բեկ- Փիրումյանի գլխավորությամբ: Հայերի զորքի թիվը եղել է 550000, իսկ քրդերինը 750000: Չորրորդ հերոսամարտը՝ 

Բաշ Ապարանի հերոսամարտն է սկսվել է 1918թ. մայիսի 23-29: Հրամանատարը եղել է Դրոն (Դրաստամատ Կանայան): Հինգերորդ հերոսամարտ 1918թ. մայիսի 25-ից մայիսի 31-ը հրամանատարները եղել են Ալեքսանդր Մամիկոնյանը, Նիկոլայ Ղոլղալյանը և Գարեգին Եղիշե Տեր-Հարությունյանը: Տեղի է ունեցել Ղարաքիլիսում՝ Վանաձորում:Մայիսյան հերոսամարտերից երկրորդը տեղի է ունեցել Շիրակում, այստեղ տեղի է ունեցել երկու կարևոր ճակատամարտ, առաջինը Թալինի բերդի գրավումը, Մանուկի Մուշեղի գլխավորությամբ մայիսի 5-ին և Սառնաղբյուրի հերոսամարտն է եղել մայիսի 16-27: Երրորդ հերոսամարտը Սարդարապատի ճակատամարտն է եղել 1918-մայիսի 22-28 Դանիել Բեկ- Փիրումյանի գլխավորությամբ: Հայերի զորքի թիվը եղել է 550000, իսկ քրդերինը 750000: Չորրորդ հերոսամարտը՝ 

Բաշ Ապարանի հերոսամարտն է սկսվել է 1918թ. մայիսի 23-29: Հրամանատարը եղել է Դրոն (Դրաստամատ Կանայան): Հինգերորդ հերոսամարտ 1918թ. մայիսի 25-ից մայիսի 31-ը հրամանատարները եղել են Ալեքսանդր Մամիկոնյանը, Նիկոլայ Ղոլղալյանը և Գարեգին Եղիշե Տեր-Հարությունյանը: Տեղի է ունեցել Ղարաքիլիսում՝ Վանաձորում:

Հայոց պատմության հարցաշար

Դաս 6.
1. Ինչ ենք հասկանում հանրապետություն ասելով:

Հանրապետությունը դա պետության ձև է, որը ստեղծվում է հանրության կողմից ընտրությունների միջոցով:

2. Հայ ժողովրդի պատմության մեջ քանի հանրապետություն է եղել:

3 հանրապետություն ենք ունեցել՝ Հ.Հ. 1918-20թթ., Հ. խորհրդային սոցիալիստական հանրապետություն՝ 1920-91թթ., Հ.Հ. 1991թ.ից առ այսօր:

3. Հայաստանի առաջին հանրապետության ժամանակ ինչ իշխանության մարմիններ են եղել:

Երեք իշխանության մարմիններ են եղել: Առաջին օրենսդիր մարմին կամ հայաստանի խորհրդարան, նախագահ է եղել Ավետիք Սահակյանը: Սկզբում ուներ 46 անդամ, իսկ վերջում 80 անդամ: Մեծամասնությունը հայ հեղափոխական դաշնակցության անդամներ էին: Երկրորդը՝ գործադիր մարմին կամ կառավարություն, որի նախագահը էր ճարտարապետ Հովհաննես Քաջազունին: Արտաքին գործեր նախագահն էր Ալեքսանդր Խատիսյանը, ներքին գործեր նախարար Արամ Մանուկյանը: Երրորդը ՝ դատական մարմին կամ երդվյալ ատենակալների դատարան:

4. Երբ է ընդունվել լեզվի մասին օրենքը, և ով է հեղինակը:

Լեզվի մասին օրենքը ընդունվել է 1919թ.ի դեկտեմբերին, հեղինակն է եղել Լևոն Շանթը:

5. Երբ է ընդունվել զինանշանի օրենքը և ով է հեղինակը:

Զինանշանի օրենքը ընդունվել է 1920թ.ի հուլիսին, հեղինակներ են եղել՝ ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանը և նկարիչ Հակոբ Կոջոյան:

Ալեքսանդր Թամանյան                                                                                                                                                                             Հակոբ Կոջոյան