среда, 17 февраля 2016 г.

Hovhannes Tumanyan's biography

Hovhannes Tumanyan (ArmenianՀովհաննես Թումանյան) (February 19 [O.S. February 7] 1869 – March 23, 1923) was anArmenian writer and public activist. He is considered to be the national poet of Armenia.[1]
Tumanyan wrote poems, quatrains, ballads, novels, fables, critical and journalistic articles.[2] His work was mostly written in realisticform, often centering on everyday life of his time.[1] Born in the historical village of Dsegh in the Lori region, at a young age Tumanyan moved to Tiflis, which was the center of Armenian culture under the Russian Empire during the 19th and early 20th centuries.[3] He soon became known to the wide Armenian society for his simple but very poetic works.
Many films and animated films have been adapted from Tumanyan's works. Two operas: Anush (1912) by Armen Tigranian andAlmast (1930) by Alexander Spendiaryan, were written based on his works.

Biography[edit]

Tumanyan's parents
Vernatun members in 1903.IsahakyanAghayan, Tumanyan (sitting) and ShantDemirchian (standing).
The Tumanyan family
The house where Tumanyan lived in Tiflis
Hovhannes Tumanyan was born on February 19, 1869 in the village of DseghTiflis Governorate,Russian Empire (now in Lori Province, Armenia).[2]
His father, Aslan (1839–1898), was the village priest known by the name Ter-Tadevos. He was an offspring of an Armenian princely family of Tumanyan, branch of the famous royal house of Mamikonianthat settled in Lori in 10th–11th centuries from their original feudal fief of Taron.
His mother, Sona (1842–1936), an avid storyteller with a particular interest in fables. Young Tumanyan was the oldest of eight children; his siblings were Rostom (1871–1915), Osan (1874–1926), Iskuhi (1878–1943), Vahan (1881–1937), Astghik (1885–1953), Arshavir (1888–1921), Artashes (1892–1916).[4]
From 1877–1879, Tumanyan attended the parochial school of Dsegh. From 1879–1883 he went to a school in Jalaloghly.[5] Tumanyan moved to Tiflis in 1883, where he attended the Nersisyan School from 1883–1887.[2] Tumanyan's wrote his first poem at the age of 12, while studying in Jalaloghly school. He lived at the teacher's house for a while and was in love with teacher's daughter Vergine.[5] Since 1893, Tumanyan worked for AghbyurMurtchHasker and Horizon periodicals and also was engaged in public activism.[2]


Political and public activism

arrested twice.[2] Tumanyan also deeply criticized the Georgian–Armenian War of 1918.[2] Tumanyan was also actively engaged in preaching the Gospel. As he put in one of his verses " There is only one way of salvation; through Jesus Christ abiding inside every one of us".
In October 1914 Tumanyan joined the "Committee for Support of War Victims", which later helped Armenian Genocide refugees settled inEtchmiadzin.[9]

Literary work

Tumanyan's word is simple, natural and poetically inspired at the same time. It is not by mere chance that dozens of phrases and expressions from Tumanyan's works have become a natural part of people's everyday language, their sayings, adages, and maxims.[1]
Tumanyan is usually regarded in Armenian circles as "All-Armenian poet". He earned this title when the Catholicos of Armenia had ordered that Armenian refugees from the west not enter certain areas of his church and house, since he is considered to be "The Catholicos of all Armenians". Tumanyan in response decried that decision claiming that the refugees could seek relief in the Catholicos' quarters under order of "The Poet of all Armenians".
He created lyrics, fables, epic poems and translations into Armenian of ByronGoethe and Pushkin.[10]
Tumanyan's most famous works include:

Legacy

In Armenia
  • Tumanyan's native village of Dsegh was renamed Tumanyan in his honor from 1938–1969.[11]
  • In 1951, the village of Dzagidzor of Lori Province was renamed Tumanyan
  • Pedagogical University of Vanadzor
  • Armenian State Puppet Theater in Yerevan
  • Tumanyan St. in central Yerevan
  • Tumanyan Park in Yerevan's Ajapnyak district
Outside of Armenia
There are 2 museums of Tumanyan in Armenia, one in his birthplace Dsegh and another one in Yerevan.[2] Tumanyan's museum in Yerevan was opened in 1953.[12]
In Autumn of 2011 the government of Armenia purchased the house of Tumanyan in Tbilisi from its Georgian owner. The keys of that house are currently kept at the Writers Union of Armenia. A museum will presumably established in this house.

In popular culture[edit]

Opera[edit]

The following films were adapted from Hovhannes Tumanyan's works.

Վիտամիններ

Վիտամինները (լատ.՝ vita կյանք բառից), կենսաբանորեն ակտիվ օրգանական միացություններ են, որոնք անհրաժեշտ են օրգանիզմի բնականոն նյութափոխանակության ուկենսագործունեության համար և այդ առումով անփոխարինելի են։ Վիտամինների մեծ մասը մարդն ստանում է սննդի միջոցով, և սոսկ մի քանիսն են սինթեզվում օրգանիզմում։ Կան կազմությամբ վիտամիններին մոտ նյութեր, նախավիտամիններ, որոնք, մտնելով մարդու օրգանիզմ, փոխարկվում են վիտամինների։
Վիտամինները մասնակցում են նյութափոխանակության կարգավորմանը, ֆերմենտների առաջացմանը, խթանում են օրգանիզմում ընթացող քիմիական ռեակցիաները։ Ազդում են նաև սննդանյութերի յուրացման վրա, նպաստում բջիջների բնականոն աճին և ամբողջ օրգանիզմի զարգացմանը։ Լինելով ֆերմենտների բաղկացուցիչ մաս՝ վիտամիններն ապահովում են դրանց բնականոն գործառույթները և ակտիվությունը։
Որևէ վիտամինի անբավարարությունը կամ բացակայությունը հանգեցնում է նյութափոխանակության խանգարումների, որոնց հետևանքով նվազում է մարդու աշխատունակությունը, դիմադրողականությունը տարբեր հիվանդություններիշրջակա միջավայրի անբարենպաստ գործոնների նկատմամբ։
Որոշ սննդամթերքներ հարուստ են մեկ կամ մի քանի վիտամիններով, բայց զուրկ են մյուսներից։ Ուստի միօրինակ սնվելիս կամ վիտամինազուրկ սննդամթերք օգտագործելիս, ինչպես նաև օրգանիզմի կողմից վիտամինների յուրացման շարժընթացի խանգարման դեպքում կարող է առաջանալ վիտամինային անբավարարություն (թերվիտամինություն,անվիտամինություն)։ Վիտամինների ավելցուկային ընդունումը նույնպես կարող է հանգեցնել հիվանդությունների՝ գերվիտամինությունների։ Դրանք կարող են առաջանալ որևէ վիտամինի մեծ չափաքանակի միանվագ ընդունումից (սովորաբար վիտամինային պատրաստուկի ձևով) կամ օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական պահանջները գերազանցող քանակությամբ երկարատև օգտագործելիս։
Վիտամինների պահանջը բարձրանում է օրգանիզմի աճման շրջանում, հիվանդության ժամանակ և դրանից հետո, ֆիզիկական ու մտավոր ծանրաբեռնվածության ընթացքում (օրինակ՝ սպորտով պարապելիս, նյարդահուզական մեծ լարվածություն պահանջող աշխատանքներ կատարելիս), ինչպես նաև ցրտի երկարատև ազդեցության դեպքում։ Տարիքի հետ օրգանիզմում վիտամինների յուրացումը դժվարանում Է։
Սկզբում վիտամինները պայմանականորեն նշանակվում էին լատիներեն այբուբենի տառերով՝ A, B, C, D, E, K, P և այլն, այնուհետև տրվեցին միջազգային անուններ, որոնք արտացոլում են այդ նյութերի քիմիական կառուցվածքը։ Վիտամինները բաժանվում են 3 խմբերի՝ ջրալույծ, ճարպալույծ և վիտամինանման նյութեր։

Վիտամինի քանակի խանգարում

Վիտամինների քանակի փոփոխումը, խանգարումը օրգանիզմում կապված է երեք հիմնական պաթոլոգիական վիճակների հետ.

A վիտամին (ռետինոլ)

Անհրաժեշտ է լիարժեք տեսողության և օրգանիզմի բնականոն աճի համար։ A վիտամինի անբավարարության հիմնական հատկանիշը լուսավախությունն է, գիշերային կուրությունը (հավկուրություն)։ A վիտամինը պարունակվում է կենդանական ծագման մթերքներում՝ կենդանիների և ձկների լյարդում, խավիարում, ձկան յուղում, կարագում և յուղում, պանրում, ձվի դեղնուցում։ Բուսական մթերքներում պարունակվում է նախավիտամինների՝ գունանյութերի (պիգմենտներ), կարոտինոիդների ձևով, որոնցով հարուստ են գազարը, լոլիկը, կարմիր տաքդեղը, կանաչ սոխը, թրթնջուկը, հազարը, մասուրը, ծիրանը, չիչխանը, արոսենու պտուղները և այլն։

B¹ վիտամին (թիամին)

Անհրաժեշտ է հատկապես օրգանիզմում ածխաջրերի նյութափոխանակության համար։ Թիամինի բացակայության կամ զգալի պակասի հետևանքով առաջանում է նյարդային համակարգի ծանր հիվանդություն՝ բերի-բերի։ B1 վիտամինով առավել հարուստ են գարեջրի, հացի չոր և խտացված խմորիչները, ինչպես նաև լոբազգի և հացազգի բույսերից պատրաստված սննդամթերքը։ Այն պարունակվում է առավելապես հատիկների թաղանթում և սաղմում, ուստի սննդի մեջ պետք է ընդգրկել ձավարեղեն (հատկապես՝ հնդկացորեն, վարսակաձավար), կոպիտ աղացած ալյուրից թխված հաց։

B² վիտամին (ռիբոֆլավին)

Մասնակցում է օրգանիզմում կենսաբանական օքսիդացման շարժընթացներին։ Նպաստում է վերքերի ապաքինմանը, ապահովում է լուսային և գունային տեսողությունը։ Անբավարարության դեպքում նկատվում են շրթունքների չորություն և ճաքեր, անկյուններում՝ խոցեր, մատների վրա՝ խոր ճաքեր, դանդաղում է վերքերի ապաքինումը։ Մեծ քանակությամբ B2 վիտամին պարունակվում է խմորիչներում, լյարդում, ինչպես նաև կաթում և կաթնամթերքում։ B2 վիտամինը տաքացնելիս կայուն է, բայց հեշտությամբ քայքայվում է լույսի ազդեցությամբ։B2 վիտամինները կարևոր են մարդու կենսագործունեության և առողջ ապրելակերպի համար։

B³ կամ PP վիտամին (նիկոտինամիդ,նիկոտինաթթու)

Մասնակցում է օրգանիզմում ընթացող կենսաբանական օքսիդացմանը։ Բավական քանակությամբ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, խմորիչներում, մսում, կաթում, ինչպես նաև ոլոռում, բակլայում, ցորենի ալյուրում, հնդկաձավարում, սնկերում։ Ավելի լավ է յուրացվում կենդանական ծագման մթերքներից։

B5 վիտամին (պանտոտենաթթու)

Կարևոր նշանակություն ունի նյութափոխանակության համար։ Կանոնավորում է նյարդային համակարգի գործունեությունը, մակերիկամների և վահանագեղձի գործառույթները։ Տարածված է բնության մեջ, բուսական և կենդանական հյուսվածքներում (պանտոտենային՝ հունարեն նշանակում է ամենատարածված)։ Օրգանիզմում B5 վիտամինի անբավարարության կլինիկական ախտանշաններ չեն հաստատվել։

B6 վիտամին (պիրիդօքսին)

Մասնակցում է ամինաթթուների փոխանակությանը, որոնք սպիտակուցների բաղկացուցիչ մասն են։ Անբավարարությունից առաջանում է վաղ մանկական տարիքի երեխաների աճի կասեցում, սակավարյունություն, գերգրգռվածություն։ B6 վիտամինը պարունակվում է մսում, ձկնեղենում, կաթում, խոշոր եղջերավոր կենդանիների լյարդում, խմորիչներում և բուսական շատ մթերքներում։

B9 վիտամին (ֆոլացին)

Մասնակցում է որոշ ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների սինթեզին, խթանում ոսկրածուծի արյունաստեղծման գործառույթը, նպաստում B¹² վիտամինի յուրացմանը։ Անբավարարության դեպքում առաջանում են ծանր սակավարյունություն, ստամոքսաղիքային և զգացողության խանգարումներ։ Ֆոլացինի խմբի կարևոր ներկայացուցիչը ֆոլաթթուն է, որը տարածված է բուսական և կենդանական աշխարհում։ Առավել շատ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, բույսերի կանաչ տերևներում։ Սինթեզվում է բույսերի, շատ բակտերիաների և սնկերի կողմից։ Մարդու աղիների միկրոօրգանիզմները սինթեզում են մեծ քանակությամբ ֆոլաթթու, որը բավարարում է օրգանիզմի պահանջը։

B¹² վիտամին (ցիանակոբալամին)

B12 վիտամին
Մասնակցում է նուկլեինաթթուների սինթեզին, արյունաստեղծմանը։ Անբավարարության դեպքում զարգանում է սակավարյունություն։ Զգալի քանակությամբ պարունակվում է լյարդում, երիկամներում, ձկնեղենում (հատկապես՝ լյարդում և խավիարում), քիչ քանակությամբ՝ մսում, կաթում, կաթնաշոռում, պանրում, ձվի դեղնուցում։